Oral history jest stosunkowo młodą dziedziną wiedzy. Oznacza „historię mówioną” lub „historię ustną”. Jest to dziedzina obejmująca bardzo wiele zagadnień. Stanowi pole badawcze nie tylko dla historyków, lecz także dziennikarzy, nauczycieli, socjologów. W życiu codziennym praktycznie każdy człowiek spotyka się z relacjami ustnym. Są to np. relacje rodziców, dziadków oraz sławnych osób, w tym polityków i uczestników znaczących wydarzeń. Coraz częściej uczy się studentów historii sprawnego zbierania relacji ustnych i wyszukiwania relacji już nagranych, a także opracowanych. Uczy się ich także krytycznej analizy tego rodzaju źródła.
Bardzo dobrym przykładem wykorzystania oral history są prace dyplomowe doktoranta Wydziału Historycznego Uniwersytetu Gdańskiego i członka Gdańskiego Oddziału Stowarzyszenia Archiwistów Polskich Łukasza Szkwarka. Praca licencjacka poświęcona została „Miejsko – Gminnemu Komitetowi PZPR w Miastku wobec NSZZ „Solidarność” w latach 1980-1981”. Natomiast pracę magisterską młody historyk napisał o „NSZZ „Solidarność” Podregionie Miastko w latach 1980 – 1981”. Właśnie ta praca doceniona została przez historyków z Instytutu Pamięci Narodowej i Instytutu Historii Polskiej Akademii Nauk. Wymienieni naukowcy w tegorocznej edycji konkursu im. Władysława Pobóg – Malinowskiego na „Najlepszy Debiut Historyczny Roku” przyznali Łukaszowi Szkwarkowi wyróżnienie w kategorii prac magisterskich.
Z tej okazji Zarząd Gdańskiego Oddziału Stowarzyszenia Archiwistów Polskich 26 października 2017 roku zorganizował spotkanie, na którym Łukasz Szkwarek zaprezentował wykład pt. „Wykorzystanie oral history w badaniach nad lokalną historią Solidarności”. Korzystając z gościnności Fundacji Promocji Solidarności na miejsce spotkania wybrano Muzeum Sali BHP Stoczni Gdańskiej. To tu 31 sierpnia 1980 roku Międzyzakładowy Komitet Strajkowy z przewodniczącym Lechem Wałęsą na czele i komisją rządowa wicepremiera Mieczysława Jagielskiego podpisali słynne porozumienie, zwane Porozumieniem Gdańskim.
Łukasz Szkwarek w swoim wykładzie podzielił się doświadczeniami, jakie zebrał podczas pisania prac licencjackiej oraz magisterskiej. Wskazał archiwa, w których odnalazł źródła do swoich prac (Archiwum Komisji Krajowej NSZZ „Solidarność”, Archiwum Państwowe w Gdańsku, gdański oddział Archiwum Instytutu Pamięci Narodowej, słupski Oddział Archiwum Państwowego w Koszalinie). Powiedział, że na potrzeby prac przeprowadził kilkadziesiąt wywiadów zarówno z członkami NSZZ „Solidarność”, jak i PZPR. Zrelacjonował przebieg rozmów, ich miejsca, okoliczności udzielania wywiadów Opowiedział o sprzęcie, z którego korzystał podczas nagrywania rozmów ze świadkami historii, metodzie i sposobie transkrypcji. Zaznaczył, że po przygotowaniu tekstu prosił rozmówców o autoryzację i podpisywanie zgody na wykorzystanie materiałów. Wskazał, że próbował wykonać dokumentację fotograficzną, ale udało mu się to tylko w jednym przypadku. Podzielił się doświadczeniami z poszukiwania osób, z którymi chciał przeprowadzić wywiady. Wymienił, że przy wyszukiwaniu świadków historii wykorzystał kontakty osobiste – rodzinę, znajomych, a także poleconych przez nich kolejnych rozmówców (metoda kuli śnieżnej). Badacz miał przygotowany kwestionariusz, który podczas wywiadu służył mu tylko jako sugestia czy punkt odniesienia. Informował rozmówców o swoim celu, którym było zebranie materiałów do prac dyplomowych. Starał się słuchać rozmówców, nie przerywał im, nie oceniał. Wskazał, że zwracał uwagę na prawdomówność swoich rozmówców. Docenił pomoc swoich promotorów i archiwistów w pracowniach naukowych.
Spotkanie moderowała Monika Płuciennik, prezes Gdańskiego Oddziału Stowarzyszenia Archiwistów Polskich. Po wygłoszonym wykładzie do Łukasza Szkwarka skierowano sporo pytań. Pytano go m. in. o przekazanie nagrań z przeprowadzonych wywiadów, aktualną sytuację w Miastku. Uczestnicy spotkania podzielili się także własnymi doświadczeniami z przeprowadzanych rozmów ze świadkami historii na inne tematy.
Po dyskusji Monika Płuciennik zaprezentowała przyniesioną przez Łukasza Szkwarka nagrodę za wyróżnienie w konkursie na „Najlepszy Debiut Historyczny Roku”. Na koniec spotkania pani Prezes wręczyła prelegentowi publikację wydaną z okazji 50-lecia Gdańskiego Oddziału Stowarzyszenia Archiwistów Polskich.
Opracował:
Łukasz Grochowski
